کانادا (به انگلیسی: Canada) کشوری در شمال قاره آمریکای شمالی و دومین کشور پهناور جهان است که بخش زیادی از خاک آن به دلیل سرمای هوا و نزدیکی به قطب شمال، خالی از سکنهاست. ساختار حکومت در کانادا از پادشاه یا ملکه بریتانیای کبیر، دولت محوری فدرال، دو مجلس سنا و عوام، دولتهای ایالتی و فرماندار کل که به عنوان نماینده ملکه الیزابت ایفای نقش میکند، تشکیل شدهاست. رأی دهندگان کانادا و شهروندان نیز در قاعده این هرم قرار میگیرند.
پادشاه کشور کانادا ملکه الیزابت دوم است که قانون به امضا و به نام او رسمیت و ضمانت اجرایی مییابد. این کشور با دارا بودن ۱۰ استان و ۳ ناحیه توسط دولتهای مستقل از هم اداره میشود، که در مجموع زیر پوشش دولت فدرال قرار گرفته و کانادای متحد را پدید آوردهاند. این کشور از غرب و شرق به اقیانوس اطلس و اقیانوس آرام و از شمال به اقیانوس منجمد شمالی و قاره شمالگان محدود میشود و از جنوب و شمال غرب با ایالات متحده آمریکا همسایهاست. هرچند کانادا پس از روسیه بزرگترین کشور جهان است، اما جمعیت آن تنها حدود یک پنجم جمعیت روسیه است. نزدیک به ۹۰ درصد از جمعیت این کشور تا فاصله ۲۰۰ کیلومتری مرز آمریکا زندگی میکنند.
نزدیکی جغرافیایی این کشور، به آمریکا سبب شده تا روابط اقتصادی کانادا و آمریکا بسیار گسترده باشد، به گونهای که آمریکا و کانادا بزرگترین رابطه اقتصادی را در جهان دارند و حجم معاملات این دو کشور با هم از معاملات هر دو کشور دیگری در جهان بیشتر است. با این حال این رابطه اقتصادی قوی، مضراتی هم برای کانادا در پی داشتهاست. آلودگی ناشی از فعالیت کارخانههای آمریکایی در نزدیکی مرز دو کشور یکی از این مضرات است. کانادا منابع طبیعی فراوانی دارد. آب و هوای آن سرد و در بیشتر نقاط قطبی است. البته آب و هوا، در بخش جنوب غربی، جایی که شهر ونکوور در آن قرار دارد، معتدل است. آبشار نیاگارا، عریضترین آبشار جهان هم در این کشور قرار دارد. این کشور تا سال ۱۷۱۳ مستعمره فرانسه بود. در این سال انگلیس کنترل آن را در دست گرفت. در قرن نوزدهم کانادا استقلال یافت. این کشور عضو کشورهای همسود (مشترکالمنافع) است. کنفدراسیون کانادا، زیر تشریفات سلطنت مشروطه مرتبط با پادشاهی متحده اداره میشود.
پایتخت سیاسی کانادا شهر اتاوا است، محلی که در آن مجلس کشور و خانه فرماندار کل قرار دارد. او به صورت تشریفاتی رئیس مملکت است و به عنوان نماینده ملکه الیزابت دوم در کانادا، مستعمره سابق بریتانیای کبیر، زندگی میکند.
بر پایه آمار ۲۰۰۶ (میلادی)، ۱۳۸٬۰۷۵ فارسیزبان در کانادا زندگی میکنند.
نقشه جغرافیای سیاسی کانادا و تقسیمات کشوری
کانادا به ۱۰ استان و ۳ قلمرو تقسیم شدهاست. استانها در مجموع استقلال زیادی از دولت مرکزی دارند، اما، درجه این آزادی عمل در نزد قلمروها کمتر است. مهمترین استان از لحاظ اقتصادی و سیاسی استان انتاریو میباشد که شهرهای تورنتو و اتاوا در آن قرار دارد. کبک، آلبرتا، بریتیش کلمبیا، مانیتوبا، نیوبرانزویک، نیوفاندلند و لابرادور، نووااسکوشیا، انتاریو، جزیره پرینس ادوارد آیلند و ساسکاچوان استانهای این کشور هستند. ۳ قلمروی آن خطه شمال غرب، نوناووت و یوکان است. نوع حکومت در استانها، فدرالیزم با درجه خود مختاری بیشتر، از دولت فدرال است که این خودمختاری در نوع حکومت قلمروها کمتر به چشم میخورد. هرکدام از این دو بخش، یعنی استانها و قلمروها، دارای فهرستی از سمبل های منحصر به خود هستند.
استانها، مسئول اکثر برنامههای اجتماعی، مثل مراقبت های بهداشتی، آموزش و پرورش و رفاه عمومی (کمکهای مالی) هستند و با هم بیشتر درآمد را از دست فدرال دریافت میکنند، که این اصل تقریباً در میان ساختار حکومتی کشورهای متحد در جهان، وجود دارد. دولت فدرال، با اعمال قدرت خود میتواند سیاست های ملی را در مناطق استانی نیز، به اجرا بگذارد، مثل لایحه الحاقی بهداشت کانادا؛ که البته مسئولین استانی میتوانند آنها را نادیده بگیرند، اما این مسأله در عمل به ندرت اتفاق میافتد.برابر سازی پرداختیها (حقوق)، توسط دولت فدرال صورت گرفت تا به مردم اطمینان ببخشد که استانداردهای برابری در مورد ارائه خدمات و اخذ مالیات، در میان استانهای فقیر و غنی، ارائه میشود.
تمام استانهای این کشور اعضای قوه مقننه که از سرتاسر ایالات و استانها انتخاب میشوند و ریاست آن به عهده نخست وزیر است را انتخاب میکنند، به همان روشی که خود نخست وزیر انتخاب میشود. هر استان همچنین دارای یک بخش است که نماینده ملکه الیزابت است، همانند استاندار کانادا، که به پیشنهاد نخست وزیر کانادا به این سمت منصوب میشود که در سال های اخیر، در این باره با دولت های استانی نیز، مشورت میشود.
نقشه جغرافیای طبیعی کانادا و شهرهای بزرگ
کانادا، دومین کشور بزرگ دنیااست، ولی جمعیت نسبتاً کمی دارد. با آنکه گستردگی کانادا از همسایهاش آمریکا بیشتر است، جمعیتی برابر ۱۱ درصد جمعیت آمریکا دارد (۳۲ میلیون نفر در سال ۲۰۰۴).
کانادا کشوری نوین و دارای فناوری پیشرفتهاست و توان فراهم کردن انرژی سوختی خود از منابع درونمرزی را دارد. این کشور دارای منابع گسترده طبیعی است، و برخی از استانهای آن وابستگی سنگینی به بهره گیری از این منابع دارند.
آب و هوای کانادا روی هم رفته سرد و در بیشتر جاها قطبی است. البته آب و هوا در بخش جنوب غربی، جایی که شهر ونکوور و جزیره ونکوور از استان بریتیش کلمبیا در آن قرار دارند، معتدل است. تورنتو نیز که از شهرهای مهم این کشور است از نظر پویندگی های بورسی در جهان بین ۱۰ کشور نخست از نظر بورس است آب و هوای تورنتو سرد و جنگلهای تایگا در این کشور دیده میشود برج سی ان در تورنتو نخستین برج بلند مخابراتی جهان است.
در بیرون از شهر آبشار نیاگارا جای دارد که بزرگترین آبشار از دید پهنا است و یک دهکده رویایی نیز به همین نام(نیاگارا)هست. نزدیک به نیمی از پهنای کانادا را فلات لارنسی میسازد، منطقهای کما بیش هموار پوشیده از سنگ سخت که خلیج هودسون را در بر دارد و تا ژرفای سرزمینهای درونی رخنه میکند. پایانی دور از دریای این فلات سراشیب تندی دارد که در شرق در کنار زمینهای پست پیرامون رود لارنس و دریاچههای بزرگ پیدا است. به سوی غرب رشتهای از دریاچههای بیشتر (دارای دریاچهٔ وینیپگ) مرز با جلگههای سبزه زار میانی را جدا ساخته میکند. منطقهٔ کوهستانی گستردهای – با بیش از ۸۰۰ کیلومتر پهنا – در غرب جلگهها جای دارد. این رشته کوهای غربی متشکل است از کوههای راکی مکنزی کرانی و سنت الایاس که دارای بلندترین قله کاناداست. آب و هوا: بیشتر بخش ها کانادا، تابستانهای معتدل و زمستانهای سرد و دراز و منتهای درجات دما را دارد. آب و هوای شمال دور قطبی است. در کران اقیانوس آرام میانگین دما در زمستان تنها کمی بالاتر از دمای یخ زدگی است. در بیشتر بخش های بریتیش کلمبیا ریزش باران سنگین است. در دیگر جاهای کشور اندازه کل بارندگی میانگین یا کم است. کمابیش در همه کانادا برف سنگینی در زمستانها میبارد.
اقتصاد
کانادا یکی از کشورهای عضو گروه هشت است. این کشور دارای منابع معدنی غنی، صنایع پیشرفته (همچون خودروسازی، صنایع شیمیایی و نفت، صنایع غذایی، چوب و کاغذ، صنایع معدنی و فلزی و شیلات) و محصولات فراوان کشاورزی (از جمله گندم، دانههای روغنی، میوه، سبزیجات و توتون) است.
این کشور از نظر صنعت و فناوری، کشوری پیشرفته است که سیستم اقتصادی آن به شدت به خصوص در بخش بازرگانی و داد و ستد به ایالات متّحده وابسته است، به نحوی که باعث شده این کشور رابطه اقتصادی پیچیده و بلند مدتی را با این کشور داشته باشد – وابستگی این کشور به بخش منابع طبیعی گرانبهایش نیز بسیار زیاد میباشد.
سیستم حکومتی در کانادا
کانادا حکومت پادشاهی مشروطه همراه با نظام پارلمانی دارد. این کشور از ده استان و سه منطقه مستقل تشکیل شده و مردم آن چند فرهنگی هستند. در کانادا دو زبان اصلی و رسمی موجود دارد که انگلیسی و فرانسوی است. کانادا به 10 استان و 3 قلمرو تقسیم می گردد. این استان ها عبارتند از: انتاریو، کبک، نوااسکوشیا، نیوبرانزویک، بریتیش کلمبیا، مانیتوبا، آلبرتا، ساسکاچوان، نیوفوندلند و لابرادور، جزیره پرنس ادوارد. سه قلمرو در کانادا نیز قلمرو شمال غرب، نوناووت، و یوکان هستند.
دولت در کانادا دارای سه بخش می باشد. دولت فدارال، دولت استانی و دولت شهری. هر یک از از این دولت ها دارای مسوولیت خاص خود می باشند. دولت فدرال مسوولیت هایی را عهده دار است که مربوط به کل کشور می باشد مانند سیاست های نظامی و دفاعی، سیاست خارجی و شهروندی. استانها و دولت های محلی مسئولیت برنامههای اجتماعی مانند بخش های بهداشتی، آموزشی و رفاه عمومی را عهده دار هستند. دولت فدرال، با اعمال قدرت خود میتواند سیاستهای ملی را در مناطق استانی نیز به اجرا بگذارد.
پارلمان در کانادا سه بخش دارد. ملکه، مجلس نمایندگان و مجلس سنا. ملکه الیزابت دوم در راس پارلمان قرار دارد. پس از آن مجلس نمایندگان می باشد. اعضای مجلس در انتخابات تعیین می شوند و نخست وزیر کانادا رهبر حزبی است که بیشترین عضو را در مجلس نمایندگان طی انتخابات بدست آورده است. اعضای سنا پس از آن توسط نخست وزیر کانادا تعیین می گردند.